ترس از دندانپزشکی مانع بزرگی بر سر راه سلامت دهان و دندان کودکان به شمار می‌آید. در کنار ترس کودکان والدین هم به دلیل اضطراب زیادی که دارند کار خود را به تعویق می‌اندازند که این کار موجب می‌شود دندان‌ های کودک بیشتر آسیب ببیند و مشکلاتی مثل آبسه دندان کودک را در آینده به همراه داشته باشد. از این رو انتخاب روشی مناسب برای درمان دندان‌ های کودک بسیار اهمیت دارد.

امروزه روش‌ های استاندارد و جدیدی در ایران انجام می‌شود که در بین عموم مردم به دندانپزشکی در خواب یا دندانپزشکی در خواب کودکان معروف است. به این روش که سدیشن یا آرامبخشی در دندانپزشکی کودکان گفته می‌شود کاملا با بیهوشی متفاوت است و بعد از درمان کودک هیچ خاطره بدی از دندانپزشکی و مشکلات آن نخواهد داشت.

در این روش دندانپزشک بعد از معاینه دقیق دندان‌ها، دندان‌های خراب و آسیب دیده را شناسایی کرده و نوع آرامبخشی را برای کودک مشخص می‌کند. آرامبخشی و بیهوشی دو روش جدا از هم هستند ولی چون والدین همیشه این دو را با هم اشتباه می‌گیرند و دچار سردرگمی می‌شوند سعی کردیم در این مقاله درباره آرامبخشی در دندانپزشکی کودکان صحبت کنیم و این درمان را معرفی کنیم.

دندانپزشکی کودکان تحت آرامبخشی چیست ؟

ترس کودکان از دندانپزشکی یک موضوع جدید نیست و این فوبیا از قدیم حتی در دیگر کشور‌های جهان هم وجود دارد. با آمدن درمان‌هایی چون بیهوشی و آرامبخشی، علم دندانپزشکی سعی کرده این ترس را به حداقل برساند تا بتواند خدمات بهتری به بیماران ارائه دهد.

آرامبخشی روشی است در دندانپزشکی که ترس، اضطراب و استرس را از کودک دور می‌کند و یک حس آرامش، راحتی و خواب‌آلودگی به کودک می‌دهد و از گریه کودکان در دندانپزشکی جلوگیری کند. در این روش که از داروهای آرامبخش‌، ضد اضطراب‌ها و خواب‌آورها استفاده می‌شود، کودک در حالتی بین خواب و بیداری قرار می‌گیرد که به دندانپزشک اجازه می‌دهد تا با سرعت بیشتری کار دندانپزشکی او را انجام دهد و از طرفی بعد از هوشیار شدن چیزی از لحظه درمان به یاد نمی‌آورد.

در روش آرامبخشی در دندانپزشکی کودکان، کودک بیهوش نیست چرا که به تحریکات دردناک واکنش نشان می‌دهد، مثلا دست دندانپزشک را پس میزند یا از شدت درد گریه می‌کند، بهتر است بدانید همه این فعالیت‌‌ها را کودک ناخودآگاه انجام می‌دهد و بعد از بیدارشدن چیزی به خاطر نخواهد داشت.

توجه داشته باشید دندانپزشکی در خواب باید حتما با تشخیص متخصص دندانپزشکی کودکان و با مشورت با متخصص بیهوشی در یک مرکز مجهز یا بیمارستان انجام شود. داروهای آرامبخشی همگی مورد تایید FDA هستند و ممکن است به روش‌‌های مختلف تجویز شوند تا سطح هوشیاری کودک را پایین بیاورند.

با این حال باید بدانید که این روش اگر با توصیه دندانپزشک کودکان همراه باشد یکی از کم عارضه‌ترین و کم خطرترین روش‌های درمان دندانپزشکی خواهد بود. از مزایای آرامبخشی در دندانپزشکی کودکان می‌توان به تنفس طبیعی کودک، کنترل مداوم تحت مانیتورینگ قلبی، تنفس، ریه و انجام کار در یک روز و در زمانی محدود اشاره کرد.

چرا کودکان نیاز به درمان با آرامبخشی دارند ؟

تمام تلاش یک متخصص دندانپزشکی کودکان جهت برقراری یک ارتباط موثر با کودک برای انجام یک کار با کیفیت و البته یک خاطره خوب دندانپزشکی است. با این حال ممکن است کودکانی باشند که همکاری لازم را با دندانپزشک نداشته باشند و به دلیل مسائل مختلف از دندانپزشکی فراری باشند.

از این عوامل می‌توان به ترس زیاد از ناشناخته‌ ها، تجربه تلخ و دردناک گذشته، اطلاعات غلطی که توسط خانواده به کودک داده می‌شود و حتی تجربه‌های تلخی که توسط هم سن و سال‌های کودکان به هم داده می‌شود می‌تواند زمینه‌ساز نرفتن به دندانپزشکی باشد.

البته در این بین کودکانی هستند که مشکلاتی از قبیل نقص جسمی و ذهنی بوده و قادر به همکاری با دندانپزشک نیستند و یا کودکانی که سن پایینی دارند و نمی‌توانیم آن‌ها را به زور و کنترل فیزیکی روی یونیت بنشانیم. به طور کلی هر چیزی که به زور و اجبار برای کودکان اتفاق بیفتد در روحیه آن‌ها تاثیرگذار خواهد بود و ترس از آن کار همیشه همراهشان خواهد بود.

از این رو برای جلوگیری از خاطره ناخوشایند دندانپزشکی که ممکن است بر آینده او نیز تاثیرگذار باشد باید روش‌های مختلفی را امتحان کرد. یکی از این روش‌ها برای انجام کار دندانپزشکی که می‌تواند در آینده کودک تاثیرگذار باشد و ترس و خاطره ناخوشایند را از او دور کند، درمان آرامبخشی در دندانپزشکی کودکان است.

سطوح مختلف آرامبخشی در دندانپزشکی کودکان

آرامبخشی سطوح مختلفی دارد که بر اساس تشخیص متخصص بیهوشی و متخصص دندانپزشکی کودکان این سطوح انجام می‌شود. عوامل مختلفی چون تعداد دندان‌ها، سن کودک، میزان اضطراب کودک و میزان پوسیدگی دندان کودک و اقدامات دندانپزشکی در انتخاب این سطوح توسط متخصص بیهوشی و دندانپزشک کودک تاثیرگذار است. این سطوح شامل سطح خفیف، متوسط و عمیق است که هرکدام از سطوح مختلف آرامبخشی در دندانپزشکی کودکان را در ادامه توضیح می‌دهیم.

۱- آرامبخشی خفیف یا ملایم

آرامبخشی خفیف یا ملایم که برای کودکانی در سنین بالا انجام می‌شود، داروهایی تجویز می‌شود تا کودک در حالتی آرام و راحت قرار بگیرد. در این سطح از آرامبخشی در دندانپزشکی کودکان ممکن است، کودک قادر باشد کارهایی که دندانپزشک یا متخصص بیهوشی از او می‌خواهند را انجام دهد و در پایان کار هیچ خاطره‌ای از روند درمان نخواهد داشت.

۲- آرامبخشی متوسط

در آرامبخشی متوسط با توجه به داروهایی که به کودک از روش‌های مختلف داده می‌شود، کودکان بسیار آرام و بدون اضطراب خواهند بود و در حالتی خواب‌آلود قرار خواهند گرفت. در این روش از آرامبخشی در دندانپزشکی کودکان، کودک دیگر قادر نیست کارهایی که دندانپزشکی یا متخصص بیهوشی از او می‌خواهد را انجام دهد ولی به تحریکات دردناک واکنش نشان می‌دهد، دستش را تکان می‌دهد یا آرام اشک میریزد.

در این سطح از دندانپزشکی تحت آرامبخشی، کودکان خود نفس میکشند و وابسته به دستگاه نیستند، به راحتی از خواب بیدار می‌شوند و بعد از هوشیار شدن اقدامات طول درمان را به یاد نخواهند داشت. روش‌های مختلفی برای دادن دارو به کودکان در این سطح از آرامبخشی در دندانپزشکی کودکان وجود دارد، مثلا روش داروی خوراکی، روش وریدی و روش استنشاقی که باعث می‌شود سطح هوشیاری بیمار اندکی کاهش یابد.

3- آرامبخشی عمیق یا Deep sedation

دندانپزشکی کودکان در آرامبخشی عمیق شامل داروها و روش‌های مختلفی است که سطح هوشیاری کودک را بیشتر از دو سطح قبلی کاهش می‌دهد، به طوری که کودک نه آگاه است نه بیهوش. در این روش کودک ممکن است کمی دست یا پایش را تکان دهد و گاهی از خود صدایی ایجاد کند. در این روش نیز کودک خود نفس می‌کشد با این تفاوت که تمام علائم او مثل ریتم قلب، فشار خون و تنفس توسط متخصص بیهوشی مداوم توسط مانیتور موجود در اتاق چک می‌شود.

این سطح از آرامبخشی در دندانپزشکی کودکان زمان طولانی‌تر را نسبت به دو سطح دیگر به دندانپزشک خواهد داد، با این حال دندانپزشک سعی می‌کند در بالاترین سرعت و حداقل‌ترین زمان کار کودک را به اتمام برساند. اگر کودک شما به درمان‌هایی چون عصب‌کشی چند دندان یا ترمیم چند دندان نیاز داشته باشد باید در این سطح از آرامبخشی قرار بگیرد.

این سطح از آرامبخشی بسیار نزدیک به بیهوشی است اما یک متخصص حرفه‌ای بیهوشی به همراه تیم خود اجازه رفتن کودک به بیهوشی را نخواهد داد. باید توجه داشته باشید انتخاب مناسب یک متخصص دندانپزشکی کودکان و یک متخصص بیهوشی که دانش آرامبخشی، سرعت عمل بالا و تجربه کافی را داشته باشند، بسیار اهمیت دارد.

روش‌ های مختلف دندانپزشکی کودکان تحت آرامبخشی

روش‌‌های مختلفی برای آماده سازی کودکان برای شروع درمان آرامبخشی در دندانپزشکی کودکان وجود دارد. که هرکدام بسته به شرایطی خاص و طبق تجویز و توصیه متخصص بیهوشی انجام می‌شود. این روش‌ها شامل آرام بخشی استنشاقی، آرام بخشی خوراکی، آرام بخشی تزریقی است که هر کدام را توضیح خواهیم داد.

۱- آرام بخشی استنشاقی

یکی از رایج‌ترین روش‌‌های دندانپزشکی کودکان تحت آرامبخشی استفاده از داروهای استنشاقی یا گاز خنده است که باعث می‌شود برای مدتی کودک سرخوش و آرام شود. یکی از داروهایی که در این روش استفاده می‌شود نیتروز اکسید یا گاز خنده است که کم خطر بوده و سبب می‌شود کودک به سمت آرامبخشی هدایت شود.

این روش برای کودکانی که پرخاشگر هستند زیاد مناسب نیست چرا که نمی‌توانند بپذیرند از طریق ماسک و از راه بینی نفس بکشند و همکاری نمی‌کنند. در حالی که وقتی کودک از این طریق تنفس کند کمتر مضطرب و عصبی می‌شود. در نظر داشته باشید در این روش آرامبخشی در دندانپزشکی کودکان، کودک شما آرامبخشی خفیفی را تجربه می‌کند و آماده است تا برای درمان‌های سطحی یا تزریق همکاری کند.

۲- آرام بخشی خوراکی

در روش آرام‌بخشی خوراکی که بیشتر برای کودکانی استفاده می‌شود که همکاری لازم را در روش استنشاقی ندارند، متخصص بیهوشی با در نظر گرفتن سن و وزن کودک میزان داروها را مشخص و همراه با کمی آب میوه به کودکان می‌دهد. کودکان با خوردن آن اضطرابشان کاهش پیدا کرده و خوب‌آلود می‌شوند.

این روش از روش استنشاقی قوی‌تر است و کودک را به سمت سطح متوسط آرامبخشی هدایت می‌کند. باید توجه داشته باشید داروهایی که در قالب خوراکی به کودک داده می‌شود تلخ هستند و ممکن است، بعضی کودکان آن را پس بزنند که در این صورت باید از دیگر روش‌های آرامبخشی در دندانپزشکی کودکان استفاده کرد. در نظر داشته باشید قبل از شروع درمان با روش خوراکی آرامبخشی حتما به توصیه‌های غذایی متخصص بیهوشی و متخصص دندانپزشکی کودکان توجه کنید.

۳- آرام بخشی تزریقی

در روش آرامبخشی تزریقی که یکی دیگر از روش‌های دندانپزشکی کودکان با آرامبخشی است، کودک را از طریق تزریق عضلانی یا وریدی به سمت آرامبخشی متوسط و عمیق هدایت می‌کنند. این روش نسبت به دو روش دیگر سریع‌تر اتفاق می‌افتد و به کودک و دندانپزشک کمک می‌کند بدون اضطراب و در کامل آرامش کار خود را انجام دهند.

باید توجه داشته باشید گاهی به تشخیص دندانپزشک و متخصص بیهوشی چند روش همزمان برای آرامبخشی در دندانپزشکی کودکان استفاده می‌شود تا کودک بدون مشکل خاصی و در کمال آرامش روی یونیت قرار بگیرد و کار دندانپزشکی برای او انجام شود.

چه دارو‌‌ هایی در آرامبخشی دندانپزشکی کودکان استفاده می‌شود؟

داروهایی که برای دندانپزشکی تحت آرامبخشی استفاده می‌شود، ضد اضطراب‌ها، خواب‌آور‌ها و آرامبخش‌ها هستند. دندانپزشکی کودک تحت آرامبخشی حتما باید به توصیه متخصص دندانپزشکی کودکان و متخصص بیهوشی انجام شود و تجویز دارو حتما باید با تشخیص متخصص بیهوشی انجام شود تا کمترین عارضه را برای کودک به همراه داشته باشد.

توصیه‌ هایی قبل و حین و بعد از آرامبخشی

توجه داشته باشید تمام نکاتی که متخصص بیهوشی و دندانپزشکی قبل، حین و بعد از آرامبخشی به شما می‌دهند را دقیق انجام دهید. آن‌ها براساس شرایط کودک، سن، وزن و اقدامات دندانپزشکی که قرار است برای هر کودک انجام شود، توصیه‌ های مخصوص را ارائه می‌دهند. قبل از شروع درمان آرامبخشی در دندانپزشکی کودکان باید در نظر داشته باشید حتما باید با متخصص بیهوشی و دندانپزشک مشورت کنید و آزمایشات لازم را انجام دهید.

بعد از خوردن دارو توسط کودک تا زمان شروع درمان کودک خود را تحت نظر داشته باشید چرا که بعد از خوردن دارو حس خواب‌آلودگی دارد. در زمان درمان متخصص بیهوشی درباره نحوه مراقبت از کودک و مانیتورینگ به شما اطلاعاتی را خواهد داد تا با آرامش خاطر منتظر پایان کار باشید. در نهایت بعد از درمان هم حتما به توصیه‌های مراقبتی و غذایی متخصصین توجه کنید و برای کاهش عوارض حتما این موارد را با دقت انجام دهید.